احوال و آثار دکتر هاشم رجب زاده
دکتر عبدالرسول خیراندیش
هیئت علمی دانشگاه شیراز
اشاره:
دکتر هاشم رجب زاده محقق پرتلاش و پرآوازه ایرانی بدون شک بیش از هر کسی دارای سهم در شناخت متقابل ایران و ژاپن هستند. ایشان در سال ۱۳۲۰ در تهران به دنیا آمدند و تحصیلات خویش را از دبستان تا پایان تحصیلات دانشگاهی در ایران گذراندند.
ایشان دوره ابتدایی را در سال های ۱۳۲۷ تا ۱۳۳۳ در مدارس ایران، شریعت و رازی و دوره متوسطه را در سال های ۱۳۳۳ تا ۱۳۳۹ در دبیرستان های اسدآبادی و دارالفنون گذراند و نیز در سال های ۱۳۴۳ موفق به اخذ درجه لیسانس حقوق از دانشگاه تهران و در سال ۱۳۵۱ دکتر حقوق علوم سیاسی از همان دانشگاه گردید. عنوان پایان نامه دکتری ایشان «آئین کشورداری در وزارت رشیدالدین فضل الله همدانی» است.
استاد رجب زاده در سال های ۱۳۴۹ تا ۱۳۶۱ عضو وزارت امور خارجه بوده اند و در سال های ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۴ استادی زبان و ادب فارسی در دانشگاه مطالعات خارجی دانشگاه اوساکارا برعهده داشته اند، و تاکنون نیز کرسی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مطالعات خارجی اوساکا را دارا هستند.
از جناب دکتر رجب زاده آثار متعددی مشتمل بر کتاب و مقاله انتشار یافته و خدمات علمی، فرهنگی و دانشگاهی بسیار صورت گرفته است. اما چنان که گفته شد بیشترین و مهم ترین عرصه تلاش های علمی و تاîلیفی ایشان کمک به شناخت ژاپن از سوی ایرانیان و نیز شناساندن ایران به ژاپنی ها است.
فهرستی از آثار ایشان اعم از مقاله یا کتاب که در زیر می آید نشانگر تلاش بی وقفه ایشان در عرصه
تحقیق است. ضمن ارج نهادن بر کوشش سترگ آن استاد فرزانه برای شان آرزوی توفیق روزافزون دارم.
کتاب ها:
* آئین کشورداری در عهد رشیدالدین فضل الله همدانی (متوفی ۷۱۸ هـ .) تهران، توس، ،۱۳۵۵ هشت + ۳۱۹ ص.
تاریخ ژاپن از آغاز تا معاصر: نگاهی به زمینه ها و مایه های فرهنگ و تمدن امروز سرزمین آفتاب، تهران، موîلف، ۱۳۶۵، هیجده + ۶۰۰ ص.
* تعلیم خط (نسخ، نستعلیق، شکسته): خط و خوشنویسی فارسی، دانشگاه مطالعات خارجی اوساکا، ۱۹۸۸ (۱۳۶۷ خ.)، ۲۵ ص.
* زبان احترام یا تعارف در فارسی: لفظ موîدبانه و فروتنانه، دانشگاه مطالعات خارجی اوساکا، ۱۹۸۹ (۱۳۶۸)، دو+ ۳۷ ص.
* یک هزار واژه در دو هزار سخن: نمونه های کاربرد واژه ها در جمله، دانشگاه مطالعات خارجی توکیو، ۱۹۹۰ (۱۳۶۹)، ۹۸ ص.
* نامه نگاری ساده به فارسی، دانشگاه مطالعات خارجی توکیو، ۱۹۹۰ (۱۳۶۹)، ۱۱۶ ص.
* گفت وگو به فارسی، دانشگاه مطالعات خارجی توکیو، ۱۹۹۰ (۱۳۶۹)، ۱۴۹ ص.
* برخی از مثَلها و تعبیرات فارسی (ادبی و عامیانه)، مشهد، موîسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۳۷۲ (چاپ دوم ۱۳۷۶)، ۲۹۰ص.
* گزیده امثال و حکم فارسی (به زبان ژاپنی؛ تحقیق مشترک و با ترجمه پروفسور تاکه شی کاتسوفوجی، توکیو، دایگاکوشورین (نشر دانشگاهی ژاپن)، ۱۹۹۳، سیزده+ ۳۷۳ ص.
* ۵۵ سند فارسی از دوره قاجار: گنجینه اسناد فارسی، شماره ۱ (با همکاری کوئیچی هانه دا)، توکیو، موîسسه مطالعه زبان ها و فرهنگ های آسیا و آفریقا، ۱۰ مارس/۱۹۹۷ اسفند ۱۳۷۵، ۱۵۸ ص.
* ۶۰ سند فارسی از دوره قاجار: گنجینه اسناد فارسی، شماره ۲ (با همکاری کینجی ئه اورا)، همان ناشر، ۱۰ مارس/۱۹۹۹ اسفند ۱۳۷۷، ۱۳ ۱۸۴+ ص.
* خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی (بنیانگذاران فرهنگ امروز، ۴۳)، طرح نو، زمستان ۱۳۷۷، ۴۱۳ ص.
* ترسل در فارسی امروز (به زبان ژاپنی، با نمونه های فارسی؛ تحقیق مشترک و با ترجمه پروفسور یوکو فوجیموتو)، توکیو، دایگاکوشورین (نشر دانشگاهی ژاپن)، اکتبر ۲۰۰۰/پاییز ،۱۳۷۹ ۲۸۱ص.
* کاربرد واژگان در سخن فارسی، دانشگاه مطالعات خارجی اوساکا، بهار ۲۰۰۲ / فروردین ۱۳۸۰، نه + ۲۴۳ ص.
ترجمه و تحقیق
* اندیشه و احساس در شعر معاصر ژاپن، تهران، توس، ۱۳۵۸، چهار + ۱۹۱ ص.
* قصه های ژاپنی (تحقیق و نگارش پیشگفتار)، تهران، توس، ۱۳۶۳، ۷۸ ص.
* قهرمانان در افسانه ها و تاریخ ژاپن، تهران، مؤلف، ۱۳۶۳، ۱۰۳ ص.
* رسم و راه سامورائی… «آئین نامه سلحشوران ژاپن (هاگاکوره)»، نوشته یاماموتو تسونه تومو، مشهد، مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۳۷۲، ۲۹۰ ص.
* گل صدبرگ؛ گزیده «مانیوءشو» ــ شعرهای قدیم ژاپن (تحقیق و ترجمه مشترک با پروفسور یوکو فوجیموتو)، مشهد، ۱۳۷۲، ۳۲۰ ص.
* گلستان ژاپنی، ترجمه ای از «تسوره زوره گوسا»، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه)، ۱۳۷۲، ۲۱۵ ص.
* سفرنامه یوشیدا ماساهارو، نخستین فرستاده ژاپن به ایران در دوره قاجار (سالهای ۹۸-۱۲۹۷ ه . ق)، مشهد، مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۳۷۳، ۴۶۶ ص + تصاویر.
ترجمه
* بوچّان، نوشته سوسه کی ناتسومه، تهران، توس، ۱۳۵۹، ۱۷۲ ص.
* تاریخ معاصر سیاست جهان ــ بعد از جنگ بزرگ ــ (ترجمه World Politics Since 1945 نوشته پیتر کالواکورسی Peter Calvocoressi، تهران، توس، ۱۳۵۹، هشت + ۵۱۹ ص.
* چنین گفت بودا، توکیو، بوکیو دندو کیوکای، ۱۹۸۴ (۱۹۶۳ خ.) (چاپ دوم، با تجدیدنظر، ۱۹۸۵ / ۱۳۶۴؛ چاپ تهران، اساطیر، ۱۳۷۲، ۱۳۷۱، ۱۳۷۲ و…)، ۳۰۷+۸ ص.
* ترقی ژاپن؛ تلاش آگاهانه یا معجزه، نوشته آکیو موریتا، تهران، سروش، ۱۳۷۴، ۴۸۴ ص.
* خیرآبادنامه: ۲۵ سال با روستائیان ایران، نوشته مرحوم پرفسور موریو اونو، دانشگاه تهران، زمستان ۱۳۷۶، نه + ۱۷۷ ص + تصاویر.
مقالات
ژاپن شناسی
الف. تحقیق
* راز سرنوشت مردم ژاپن: نظری به فرهنگ امروز ژاپن، «بوشیدو»، در مجله دانشکده: نشریه مرکزی دانشگاه تهران، .۱۳۵۶
* مایه های فرهنگ و اندیشه در ژاپن، در ژاپن امروز: شماره مخصوص بولتن اقتصادی جترو، توکیو، ۱۳۶۳، ص ۳۳-.۳۰
* جلوه سنت های کهن در ژاپن امروز، در شماره مخصوص بولتن اقتصادی جترو، همانجا، ص ۳۶-.۳۴۰
* سنت ها و جشن های ژاپن و مقایسه آنها با اعیاد ایرانی، در فصلنامه دانش، اسلام آباد، ش ،۸ ۱۳۶۵ش، ص ۵۶-.۵۰
* چهل سالگی عمر در ایران و ژاپن، در آینده، سال هفدهم، ش ۸-۵ (مرداد – ابان ۱۳۷۰)، ص۷۵-.۴۶۷
* سازهای ایرانی در ژاپن: بیوا و بربط، کلک، ش ۳۴، (دی ماه ۱۳۷۱)، ص ۴۷-.۱۴۳
* نوروز و بهار در شعر قدیم ژاپن (تحقیق مشترک با یوکو فوجیموتو)، کلک، ش ۳۶-۳۵ (بهمن و اسفند ۱۳۷۱)، ص ۹۲-.۱۸۶
* اصول برای حکومت ژاپن، کلک، ش ،۶۵ (ویژه نامه ژاپن، مرداد ۱۳۷۴)، ص ۷۷-.۲۷۶
* اوشین چه می کند، همانجا، ص ۹۱-.۲۹۰
تشابه امثال فارسی و ژاپنی: نشانه ای از نزدیکی فرهنگی، همانجا، ص ۳۵-.۲۲۱
* جنگاوران در عرصه رزم و قلمرو احساس، همانجا، ص ۳۵-.۳۰
* چشم تن و چشم جان در اندیشه ایرانی و فرهنگ ژاپن، همانجا، ص ۱۹-.۲۰۱
* «چو شین گورا»: داستان انتقام ۴۷ سامورایی، همانجا، ص ۸۷-.۲۸۴
* دانشجویان ژاپنی و شعر حافظ، همانجا، ص ۷۵-.۲۷۴
* درباره تاریخ، فرهنگ و زندگی ژاپنیان، همانجا، ص ۶۶-.۵۵
* رسم ژاپنی دیدن ماه شب چهارده، همانجا، ص ۹۴-.۹۰
* زنان در ژاپن؛ دیروز و امروز، همانجا، ۸۹-.۸۱
* ژاپنیان و شعر ژاپن، در همانجا، ص ۷۳-.۲۶۷
* سفر و اندوه فراق و تنهائی در شعرهای مانیوءشوُ (با یوُکو فوُجیموتو)، در همانجا، ص ۸۰-.۱۷۶
* طلا و نقره ژاپن، در همانجا، ص ۴۵-.۲۴۳
* کامی کازه یا تندباد آسمانی؛ رهائی بخش ژاپن از حمله مغول، در همانجا، ص ۸۳-.۲۷۹
* مایه های فرهنگ و اندیشه در ژاپن، در همانجا، ص ۸۰-.۷۵
* نام ماهها در تقویم ژاپنی، در همانجا، ص ۲۹-.۱۹
* نامهای گوناگون ژاپن، در همانجا، ص ۱۵-.۹
* نگاهی به تاریخ، جامعه، و فرهنگ ژاپن (بازنوشته مقاله تاکه شی موراماتسو)، در همانجا، ص ۵۴-.۴۱
* از چشمه خورشید (۱)؛ یادداشتهائی از ژاپن، در بخارا، ش ۵۰ (فروردین و اردیبهشت ۱۳۷۸)، ص ۷۲-.۲۴۸
* از چشمه خورشید (۲)؛ یادداشتهائی از ژاپن، در بخارا، ش ۸ (مهر و ابان ۱۳۷۸)، ص ۹۱-.۱۵۶
* از چشمه خورشید (۳)؛ یادداشتهائی از ژاپن، در بخارا، ش ۱۱ (فروردین و اردیبهشت ۱۳۷۹)، ص ۶۶-.۱۳۵
* زیارت سال نو، در بخارا، ش ۱۷ (فرودین و اردیبهشت ۱۳۸۰)، ص ۴۷-.۳۷
ب ــ ترجمه
* راز موفقیت ژاپن در تجدد (ترجمه از نوشته آکینوری ماروما)، در ژاپن امروز: شماره مخصوص بولتن اقتصادی جترو، توکیو، ۱۳۶۳، ص ۱۸-.۱۶
* توفیق ژاپن در مدیریت صنعتی ــ بازرگانی (ترجمه از نوشته فوجیهیرو کایزوکا)، در همانجا، ص ۲۳-.۲۱
* نکته هائی از حکمت ژاپنی؛ ترجمه قطعه هائی از تسوره ــ زوره ــ گوسا، در کلک، ش ۶۵
(ویژه نامه ژاپن، مرداد ۱۳۷۴) ص ۱۵-.۱۰۶
* نمونه هائی از شعر معاصر ژاپن، در همانجا، ص ۲۰۰-.۱۸۲
تحقیقات ایرانی
* دفترخانه همایون اعلی (بخشی از دستگاه حکومت در ایران اسلامی)، در کتاب پاز، مشهد، ش ۳ (آذر ۱۳۷۰)، ص ۹۸-.۸۰
* ترکیب و الگوی مرسوم در آغاز و پایان نامه و خطاب و امضای آن، در نامه فرهنگستان، سال اول، ش ۲ (تابستان ۱۳۷۴)، ص ۲۹-.۱۲
* مملکتداری در آئین بودا (ترجمه)، در کلک، ش ۶۵ (ویژه نامه ژاپن، مرداد ۱۳۷۴)، ص ۱۰۵-.۱۰۲
* وصف بودا در یک کتابی فارسی سده دهم، در همانجا، ص ۸۹-.۲۸۸
* دبیر و دبیری در ایران اسلامی، در نامه فرهنگستان، سال دوم، ش ۱ (بهار ۱۳۷۵)، ص ۲۴-.۱۳
* تفاîل در ترسل، در نامه فرهنگستان، سال دوم، ش ۲ (تابستان ۱۳۷۵)، ص ۸۲-.۷۱
* شرح رشیدالدین در امتیاز خط چینی ــ ژاپنی،در ایرانشناسی، سال دهم، ش ۲ (تابستان ۱۳۷۷)، ص ۵۹-.۳۴۲
* بیزانس، آناتولی، ترکیه و بارگاه مولانا، در ایرانشناسی، سال یازدهم، ش ۳ (پائیز ۱۳۷۸)، ص ۸۵-.۵۵۸
* زنان در امثال فارسی (در دو قسمت)، در ایرانشناسی، سال دوازدهم ش ۳ (پائیز ۱۳۷۹)، ص ۱۵-۶۰۲ (بخش ۱)؛ و ش ۴ (زمستان ۱۳۷۹)، ص ۱۵ــ۸۰۲ (بخش ۲).
* ایران و آسیای میانه به روایت منابع چینی سده های سیزده تا هفده، در نامه انجمن (فصلنامه انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، سال اول، ش ۱، (بهار
۱۳۸۰)، ص ۹۵-.۷۱
ایران شناسی ژاپنیان
الف – تحقیق
* نوشته پهلوی در گنجینه «هوریوجی» ژاپن، در آینده، سال سیزدهم، ش ۶-۷ (شهریور – مهر ۱۳۶۶)، ص ۶۷-.۴۶۲
* ایران و ایرانیان از نگاه یوشیدا – نخستین فرستاده ژاپن به دربار قاجار ــ ، در ایران شناسی، در دو بخش :
۱) ایران ومردم آن، سال سوم، ش ۲ (تابستان ۱۳۷۲)، ص ۹۷-.۳۸۱
۲) حکومت ایران و دیوان سالاران و روزگار ایران؛ گذشته، حال و آینده، ش ۳ (پاییز ۱۳۷۲)، ص ۷۹-.۵۶۶
* ایران و ایرانیان در سفرنامه آشی کاگا آتسواوجی، در ایران شناسی، سال ششم، ش ۳ (پاییز ۱۳۷۳)، ص ۸۲-۵۶۴٫ (و همان مقاله در کلک، ش ۶۵ ــ ویژه نامه ژاپن، مرداد ۱۳۷۴ ــ ص ۴۵-۱۳۰).
* بازارهای ایران و دیگر شهرهای جهان اسلام در نوشته های ژاپنیان، در کلک، ش ۶۵ (ویژه نامه ژاپن، مرداد ۱۳۷۴)، ص ۲۹-.۱۲۰
* ایران و خاورمیانه از نگاه ژاپنی ها (معرفی انتقادی «نیهون جین- نو – چوتو هاکن»، نوشته هیده آکی سوگیتا)، در نامه فرهنگستان، سال دوم، ش ۴ (زمستان ۱۳۷۵)، ص ۷۳-.۱۶۵
* وصف خلقیات ایرانیان در سفرنامه های ژاپنیان، در نامه فرهنگستان، سال سوم، ش ۱ (بهار ۱۳۷۶)، ص ۷۱-.۱۶۲
* اینووه ماساجی ژاپنی در ایران، در نامواره دکتر محمود افشار، جلد دهم، به کوشش ایرج افشار، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، ،۱۳۷۷ ص ۵۷-.۵۶۵۴
* کتاب «جنگ» و ترجمه ژاپنی آن: افقهای همگون حکومت های ایران و ژاپن در سال های مقارن جنگ دوم جهانی، در ایران شناسی، سال یازدهم، ش ۲ (تابستان ۱۳۷۸)، ص ۷۹-.۳۶۰
* خاطرات نخستین وزیرمختار ژاپن در ایران، در پژوهش های ایران شناسی (نامواره دکتر محمود افشار)، جلد یازدهم، به کوشش ایرج افشار، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، ۱۳۷۸، ص ۲۰۵-.۱۸۷
* دیدارم با رضاشاه از خاطرات آکیو کازاما نخستین وزیرمختار ژاپن در ایران، در ایران شناسی، سال یازدهم، ش ۴ (زمستان ۱۳۷۸)، ص ۸۹-.۷۷۰
* نگاهی از آسیای میانه به دو سوی شرق: یادی از ریوتارو شیبا، در کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش ۳۳ (تیرماه ۱۳۷۹)، ص ۶ و .۷
ب – ترجمه مقاله ها
* درباره «ادب» و ریشه پهلوی آن، نوشته ریوئیچی ناییکی (با افزودن معرفی و مقدمه)، در آینده، سال یازدهم، ش ۶-۷ (شهریور – مهر ۱۳۶۴)، ص ۲۷-.۴۱۴
* ارمغان فرهنگ ایران به ژاپن در طبق انار و انگور، نوشته پروفسور ئه ایچی ایموتو (با افزودن مقدمه)، در آینده، سال دوازدهم، ش ۸-۷ (مهر- آبان ۱۳۶۵)، ص ۶۶-.۳۵۰
* سیمای زن در شعر تعزلی فارسی، نوشته پروفسور امیکو اوکادا، در آینده، سال دوازدهم، ش ۱۱-۱۲ (بهمن ــ اسفند ۱۳۶۵)، ص ۳۴-.۷۲۳
* نوشته پهلوی تازه یاب در توکیو، گزارش روزنامه ماینیچی ژاپن، ش ۱۳ مه ۱۹۷۸، در آینده، سال سیزدهم، ش ۴-۵ (تیر ــ مرداد ۱۳۶۶)، ص ۵۳-.۳۵۲
* قحطی بزرگ سال ۱۲۸۸ در ایران، نوشته
پروفسور شوکو اوکازاکی (با افزودن پیش سخن و استدراک)، در آینده، سال دوازدهم، ش ۱-۳ (فروردین ــ خرداد ۱۳۶۵)، ص ۴۱-۲۸ (همین مقاله در مجله رویداد ایرانیان، چاپ اونتاریو، ش ۵۱ (ابان ۱۳۶۸) بی ذکر ماîخذ درج شده است).
* نخستین هیاîت سفارت ژاپن به ایران، نوشته پروفسور شوکو اوکازاکی (با افزودن مقدمه و استدراک)، در آینده، سال پانزدهم، ش ۳-۵ (خرداد ــ مرداد ۱۳۶۸)، ص ۷۵-.۲۵۰
* نگاهی به رسم ژاپنی «اورابون» از دیدگاه فرهنگ ایران، نوشته پروفسور ئه ایچی ایموتو (با افزودن مقدمه)، در ایرانشناسی، سال اول، ش ۴ (زمستان ۱۳۶۸)، ص ۴۶-.۷۴۱
* نگاهی به تاریخ معاصر افغانستان، نوشته پروفسور تاکه شی کاتسوفوجی، در نامواره دکتر محمود افشار، جلد پنجم (۱۳۶۸)، به کوشش ایرج افشار، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، ص ۶۷-۲۸۵۰٫
* هشت گوشه و رمز و راز آن، نوشته پروفسور ئه ایچی ایموتو (با افزودن مقدمه)، در آینده، سال شانزدهم، ش ۱-۴ (فروردین ــ تیر ۱۳۶۹)، ص ۴۹-۴۰ (بخش ۱)، و ش ۵-۸ (مرداد ــ ابان ۱۳۶۹)، ص ۲۶-۴۱۵ (بخش ۲).
* جشن فرارسیدن خزان در ایران و ژاپن، نوشته پروفسور ئه ایچی ایموتو (با افزودن مقدمه)، در ایرانشناسی، سال دوم، ش ۴ (زمستان ۱۳۶۹)، ص ۹۵-.۷۸۸
* چند هایکو درباره ایران و افغانستان، سروده پروفسور تاکه شی کاتسوفوجی، در آینده، سال هفدهم، ش ۵-۸ (مرداد ــ ابان ۱۳۷۰)، ص ۹۹-.۵۹۸
* کبِک و یساور؛ بنیاد شدن خانات چغتای، نوشته پروفسور کازوهیده کاتو، در آینده، سال نوزدهم، ش ۷-۹ (مهر ــ آذر ۱۳۷۲)، ص
۶۴-.۶۴۷
* یاد تهران: سفرنامه و خاطرات اوچی یاما ایواتارو نخستین فرستاده ژاپن به ایران در سده بیستم (با افزودن مقدمه)، در کلک، ش ۶۵ (ویژه نامه ژاپن، مرداد ۱۳۷۴)، ص ۴۲-.۳۰۵
* سفر به جنوب ایران با استاد آشی کاگا و دکتر کیشیدا، فصلی از کتاب «من و ایران» نوشته مرحوم ئه ایجی اینووه با مقدمه و معرفی نویسنده زیر عنوان «یادی و یادداشتی از اینووه ئه ایجی، دوست ایران و زبان فارسی»، در همانجا، ص ۳۰۴-.۲۹۲
* میهمانی خداحافظی، فصلی از کتاب «نمایش ۲۵ سال کشاورزی ایران» نوشته مرحوم پروفسور موریو اونو، در همانجا، ص ۵۶-.۱۵۰
پ ــ بزرگان ادب فارسی و آثار آنها
* شاهنامه شناسی در ژاپن، در آینده، سال هفدهم، ش ۹-۱۲ (آذر ــ اسفند ۱۳۷۰)، ص ۸۲-.۶۷۵
* خیام شناسی در ژاپن، در کلک، ش ۵۰-۴۹ (فروردین ــ اردیبهشت ۱۳۷۳)، ص ۹۹-.۷۹
* مختصری درباره ترجمه و تحقیق آثار ادب فارسی در ژاپن، در کلک، ش ۵۳ (مرداد ۱۳۷۳)، ص ۶۷-.۶۵
* دازای، نینگن شیکاکو، و خیام، در کلک، ش ۶۵ (ویژه نامه ژاپن، مرداد ۱۳۷۴)، ص ۷۵-.۱۶۱
* زبان و فرهنگ ایران در ژاپن، در پژوهش و توسعه، توکیو، ش ۷ (تابستان ۱۳۷۶)، ص ۳۷-.۱۱۱
* فردوسی و خیام در فرهنگ ژاپن، در روزنامه خراسان، ش ۱۴۵۲۷ (۱۴ مهر ۱۳۷۸)، ص .۷
ژاپن شناسی ایرانیان
* ژاپنی که مخبرالسلطنه هدایت دید، در ایران شناسی، سال اول، ش ۲ (تابستان ۱۳۶۸)،
ص ۸۳-.۳۵۹
* ژاپن به روایت «سفینه سلیمانی» (سفرنامه ای از روزگار صفویان)، در مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال بیستم، ش ۳ و ۴ (پاییز و زمستان ۱۳۶۹)، ص ۳۹-.۵۰۲
* ژاپن از نگاه مهدیقلی هدایت (مخبرالسلطنه)، در کتاب پاز، ش ۲ (شهریور ۱۳۷۰)، ص ۴۱-.۱۱۱
* ژاپن در چشم صحاف باشی، در کلک، ش ۲۸ (تیر ۱۳۷۱)، ص ۱۱۴-.۹۴
* جنگ روس و ژاپن به روایت ایرانیان، در آینده، سال هیجدهم، ش ۶-۱ (فروردین – شهریور ۱۳۷۱)، ص ۱۰۵-۹۱، و ش ۱۲-۷ (مهر – اسفند ۱۳۷۱)، ص ۴۱۷-۲۷، و سال نوزدهم، ش ۳-۱ (فروردین – خرداد ۱۳۷۲)، ص ۹۰-.۸۹
* نگاهی به شعرهای ژاپنی ترجمه سهراب سپهری، در کتاب پاز، ش ۱۰ (پاییز ۱۳۷۲)، ص ۲۵-.۹
* مسلمان شدن امپراتور ژاپن، در آینده، سال نوزدهم، ش ۱۲-۱۰ (دی – اسفند ۱۳۷۲)، ص ۹۵۳-.۵۷
* بوسو، زهر قاتل (نمایشنامه «کیوگن»، ترجمه صادق هدایت)، در کلک، ش ۶۵ (ویژه نامه ژاپن، مرداد ۱۳۷۴)، ص .۲۲۵
* ژاپن در حبل المتین، در ایران شناسی (در دو بخش)، سال هشتم، ش ۲ (تابستان ۱۳۷۵)، ص ۳۲۱-۳۸ (بخش ۱)، و ش ۳ (پاییز ۱۳۷۵)، ص ۵۰۸-۴۹۶ (بخش ۲).
* ژاپن در «سخن»، در سخنواره: پنجاه و پنج گفتار پژوهشی به یاد دکتر پرویز ناتل خانلری، توس، پاییز ۱۳۷۶)، ص ۳۰۹-.۴۱
* ایرانیان، نهضت مشروطه خواهی، و نمونه ژاپن پیشرو، در فصلنامه تخصصی تاریخ معاصر
ایران، ش ۱۰ (ویژه نامه انقلاب مشروطیت ایران، تابستان ۱۳۷۸)، ص ۱۳۲-.۹۹
* میکادونامه یا ستایشنامه ژاپن: رزمنامه ای از یک سده پیش، در کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، سال چهارم، ش ۳ (پی در پی ۳۹)، ۳۰ دی ۱۳۷۹، ص ۱۲-.۳
گزارش مجالس خاورشناسی و ایران شناسی
* بیست و چهارمین اجلاس کنگره خاورمیانه شناسی در ژاپن (۲۰ تا ۲۲ نوامبر ۱۹۸۲)، در آینده، سال نهم، ش ۲ (اردیبهشت ۱۳۶۲)، ص ۱۲۵-.۲۷
* کنفرانس ایران شناسی دانشگاه مطالعات خارجی اوساکا (ژانویه ۱۹۸۴/ دی ماه ۱۳۶۲)، در آینده، سال دهم، ش ۸ و ۹ (آبان – آذر ۱۳۶۲)، ص ۶۳۳-.۳۴
* یادداشت ها و برداشت ها از سی و یکمین کنگره جهانی علوم انسانی در توکیو و کیوتو (کنگره بین المللی علوم انسانی در آسیا و شمال آفریقا، از ۳۱ اوت تا ۷ سپتامبر ۱۹۸۳)، در آینده، سال نهم، ش ۱۱-۱۰ (دی – بهمن ۱۳۶۲)، ص ۸۳۰-.۳۸
* گذری و نظری به کنگره خاورشناسی ژاپن (بیست و پنجمین اجلاس سالانه خاورشناسی ژاپن، ۵ و ۶ نوامبر ۱۹۸۳)، در آینده، سال دهم، ش ۳-۲ (اردیبهشت – خرداد ۱۳۶۳)، ص ۲۱۶-.۲۰
* بانگ درآی کاروان خاورشناسی ژاپن (بیست و ششمین اجلاس انجمن خاورشناسی ژاپن، ۱۷ و ۱۸ نوامبر ۱۹۸۴، دانشگاه کی ئو، توکیو)، در آینده، سال یازدهم، ش ۴-۵ (تیر ــ مرداد ۱۳۶۴)، ص ۳۷-.۳۳۰
* کنفرانس سالانه ایرانشناسی ژاپنیان (انجمن ایرانشناسی، ۳ و ۴ آوریل ۱۹۸۶، دانشگاه کوماموتو؛ انجمن خاورمیانه شناسی، ۵ و ۶ آوریل ،۱۹۸۶ اوساکا)، در آینده، سال سیزدهم، ش ۱-۳ (فروردین
ــ خرداد ۱۳۶۶)، ص ۹۷-.۹۲
* کنگره خاورشناسان ژاپن (بیست و هفتمین کنفرانس سالانه انجمن خاورشناسی ژاپن، ۲ و ۳ نوامبر ۱۹۸۵۲، سایتاما)، در آینده، سال چهاردهم، ش ۳-۵ (خرداد ــ مرداد ۱۳۶۷)، ص ۷۲-.۲۶۷
* بیست و هشتمین کنگره خاورشناسی ژاپن (۱ و ۲ نوامبر ۱۹۸۶، دانشگاه مطالعات خارجی اوساکا) در آینده، سال چهاردهم، ش ۶-۸ (شهریور ــ ابان ۱۳۶۷)، ص ۷۲-.۳۶۷
* نگاهی به دو مجلس خاورشناسی در ژاپن (بیست و نهمین کنفرانس سالانه انجمن شرقشناسی ژاپن، ۱۰ و ۱۱ اکتبر ۱۹۷۸ در اوتسونومییا، و کنفرانس سالانه ایرانشناسی، در دانشگاه مطالعات خارجی اوساکا، ۸ و ۹ ژانویه ۱۹۸۸)، در آینده، سال چهاردهم، ش ۹-۱۲ (آذر ــ اسفند ۱۳۶۷)، ص ۶۰-.۵۵۴
* اینسو و آنسوی شرق: داستان خاورمیانه شناسی ژاپن در کنفرانس لوس آنجلس (کنفرانس شرقشناسی شمال آمریکا، ۵ نوامبر ۱۹۸۸)، در ره آورد، ش ۲۲ (زمستان ۱۳۶۷)، ص ۹۱-.۲۸۸
* آخرین مجالس خاورشناسی و ایرانشناسی ژاپن (سی امین مجلس سالانه انجمن خاورشناسی ژاپن، ۱۲ تا ۱۴ نوامبر ۱۹۸۸، دانشگاه مطالعات خارجی توکیو؛ مجلس سالانه ایرانشناسی، ۶ و ۷ ژانویه ۱۹۸۹، دانشگاه مطالعات خارجی اوساکا)، در آینده، سال پانزدهم، ش ۶-۹ (شهریور ــ آذر ۱۳۶۸)، ص ۸۳-.۴۷۵
* شهرنشینی در اسلام (گزارش کنفرانس بین المللی… توکیو، ۲۳ تا ۲۸ اکتبر ۱۹۸۹)، در ایرانشناسی، سال دوم، ش ۲ (تابستان ۱۳۶۹)، ص ۶۲-.۴۵۵
* کنگره جهانی بزرگداشت فردوسی، هزاره تدوین شاهنامه، تهران، دیماه ۱۳۶۹، در
ایرانشناسی، سال سوم، ش ۱ (بهار ۱۳۷۰)، ص ۲۴-.۲۱۱
* یکسال دیدار خاورشناسان در ژاپن (زمستان ۱۳۶۸ تا تابستان ۱۳۶۹): سی امین و یکمین گردهمائی سالانه انجمن شرقشناسی ژاپن، ۱۸ تا ۲۰ نوامبر ۱۸۸۹، دانشگاه چوئو، توکیو؛ دیدار سالانه انجمن خاورمیانه شناسی ژاپن، ۲۱ و ۲۲ آوریل ۱۹۹۰، دانشگاه کانسای؛ مجلس سالانه ایرانشناسی، ژانویه ۱۹۹۰، توکیو، در آینده، سال هفدهم، ش ۱-۴ (فروردین ــ تیر ۱۳۷۰)، ص ۶۳-.۱۵۵
* کنفرانس «سفرنامه های فارسی سده نوزدهم»، آوریل ۱۹۸۴، بخش خاورمیانه شناسی دانشگاه اوستین، تکزاس، در ایرانشناسی، سال ششم، ش ۲ (تابستان ۱۳۷۳)، ص ۵۷-.۴۵۳
* گلهای دستباف راه ابریشم؛ نمایشگاه قالیهای ایران، اسیای مرکزی، و… در موزه قوم شناسی اوساکا، در کلک، ش ۵۴ (شهریور ۱۳۷۳)، ص ۲۴-.۱۲۲
* سومین کنفرانس اروپائی ایرانشناسی (۱۱ تا ۱۵ سپتامبر ۱۹۹۵، دانشگاه کمبریج)، در نامه فرهنگستان، سال اول ش ۳ (پائیبز ۱۳۷۴)، ص ۷۳-.۱۶۰
* نگاهی از شرق به شرق؛ گزارش گردهمائی انجمن ایرانشناسی ژاپن (فروردین ۱۳۷۷، دانشگاه کیوتو)، در نامه فرهنگستان، سال چهارم، ش ۱ (بهار ۱۳۷۷)، ص ۲۰۲-.۱۹۷
* نگاهی به مباحث کنفرانس ایران شناسی اروپا (۱۵ تا ۱۹ شهریور ۱۳۷۸ / ۶ تا ۱۰ سپتامبر ۱۹۹۹، پاریس)، در نامه فرهنگستان، سال پنجم، ش ۱ (شماره پی در پی ۱۷، اردیبهشت ۱۳۸۰)، ص ۱۳-.۲۰۶
معرفی کتاب
* قنات ایرانی به زبان ژاپنی (نوشته پروفسور شوکو اوکازاکی)، در آینده، سال یازدهم، ش ۲-۱ (۱۳۶۸)، ص .۱۵۰
* ویس و رامین به زبان ژاپنی (ترجمه پروفسور امیکو اوکادا)، در ایران شناسی، سال سوم، ش ۳ (پاییز ۱۳۷۰)، ص ۵۸۲-.۸۸
* پروفسور اوکازاکی، کشاورزی ایران، آب و قنات، در کلک، ش ۶۵ (ویژه نامه ژاپن، مرداد ۱۳۷۴)، ص ۲۵۶-.۶۶
* دانشنامه ایران: گنجینه ایران شناسی، (ایرانیکا، زیر نظر احسان یارشاطر، جلدهفتم، دفتر دوم)، در ایران شناسی، سال هفتم، ش ۲، (پاییز ۱۳۷۴)، ص ۶۵۳-.۵۹
* فرهنگ فارسی – ژاپنی (تاîلیف یوریکو فوروشیما، توکیو، ۱۹۹۳)، در کلک، ش ۷۲-.۷۱ (بهمن – اسفند ۱۳۷۴)، ص ۴۱۸-.۱۹
* زبان پهلوی؛ ادبیات و دستور آن، نوشته احمد تفضلی و ژاله آموزگار و ترجمه کازویا یامااوچی، در «چراغی و شمعی»، در نامه فرهنگستان، سال سوم، ش ۱ (بهار ۱۳۷۶)، ص ۱۵۶-.۶۱
* مقاله های ایران شناسی در ژاپن، در کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، سال دوم، ش ۱۲ (پی در پی ،۲۴ مهر ۱۳۷۸)، ص ۱۱-.۱۰
یاد رفتگان
* آکیرا هانه دا (به مناسبت درگذشت استاد هانه دا)، در آینده، سال پانزدهم، ش ۱۲-۱۰ (دی – اسفند ۱۳۶۸)، ص ۸۳۳-.۳۵
* یک دلبسته فردوسی و دو شیفته راه ابریشم: یادی از سه نامور ادب ژاپن که رفتند (بونمی تسوچیا، یاسوشی اینووه، و سی ایچو ماتسوموتو)، در کلک، ش ۳۸، (اردیبهشت ۱۳۷۲)، ص ۱۲۹-.۳۷
* زنده یاد استاد آشی کاگا (ترجمه از نوشته
پروفسور ئه ایچی ایموتو در یادگارنامه آتسواوجی آشی کاگا)، در کلک، ش ۶۵، (ویژه نامه ژاپن، مرداد ۱۳۷۴)، ص ۱۴۶-.۴۸
* همتی مردانه، مرگی جانگداز (به یاد یوریکو فوروشیما موîلف فرهنگ فارسی – ژاپنی)، در کلک، ش ۷۹-۷۶ (تیر – مهر ۱۳۷۵)، ص ۳۹۵-.۹۸
* چراغی و شمعی، به یاد گیکیو ایتو پژوهنده زبان و فرهنگ ایران باستان، در نامه فرهنگستان، سال سوم، ش ۱، (بهار ۱۳۷۶)، ص ۶۱-.۱۵۶
مقالات انگلیسی
– Onomotopoeia Related to Human Actions and Feelings in Persian and Japanese,in:Journal of Osaka University of Foreign Studies,No.72-1 (1986),pp.17-37.
– The five Elements in the Literary Heritage of Iran and Japan:A Comparative study, in: ORIENT, Vol. XXIII (1987), pp. 77-93.
– Modernization of Iran and the Example of Japan: (Images and Ideas,in:Journal of Osaka University of Foreign Studies,No.76-3 (1988).pp.33-54.
– Russo- Japanese War as Told by Iranians,in:Annals of Japan Association for Middle East Studies (JAMES),No.3-2 (1988),pp.144-166.
– The International Conference on Urbanism in Islam(ICUIT),Tokyo,Oct.22-28,1989,in:JAMES,No.6 (1991),pp.289-305.
– Japan as Described in “Safina-ye Solaimani, a 17th Century Travel-book in Persian,in:Journal of Osaka University of Foreign Studies,New Series No.5 (1991),pp.189-205.
– Daftar-khana-ye Homayun (Supreme Secretariat),Especially in Safavid Iran (10th -12th
Centuries), in: Journal of Osaka University of Foreign Studies, New Series, No.7 (1992), pp. 169-177.
– Forms of Opening and Closing, Address, and Signature, in: Encyclopaedia Iranica, Columbia University, under “Correspondence”, 1993.
– Dabir, Dabiri, in: Encyclopaedia Iranica, Columbia University, under “Dabir”,1993.
– Daftar, Daftardari, in: Encyclopeadia Iranica, Coulmbia University, under “Daftar”, 1993.
– Dastur-e Dabiri, in: Encyclopaedia Iranica, Columbia University, 1994.
– Ninteenth Century Japan as Seen by Iranian Travellers, in : Ninteenth Century Persian Travel Memoirs Conference,April 1994,University of Texas, Austin.
– The Middle East, Images and Ideas: a review of The Japanese Discovery of the Middle East (Nihon-jin-no Chuto Hakken), by Hideaki Sugita, University of Tokyo Press, 1995, in: Annals of The Japan Association for Middle Eastern Studies, No.12 (1997), pp.365-71.
– Iranian Women as Mirrored in Proverbs, in: Journal of Osaka University of Foreign Studies, No.24 (2000), pp. 119-150.